Kobiety w polityce, kobiety w Rządach

Porównanie składów rządów z uwzględnieniem udziału kobiet w poszczególnych państwach Unii Europejskiej przedstawiono w poniższej tabeli:

Tab. Państwa Unii Europejskiej, skład i udział procentowy kobiet w rządach krajowych.
Państwo Data wyborów Ogólna liczba ministrów w rządzie Liczba kobiet ministrów
%
Finlandia 2007 20 11 55,00
Szwecja 2006 22 10 45,45
Francja 2007 16 7 43,75
Hiszpania 2004 17 7 41,18
Niemcy 2005 16 6 37,50
Dania 2007 19 7 36,84
Austria 2005 14 5 35,71
Holandia 2006 17 5 29,41
Polska 2007 19 5 26,32
Wielka Brytania 2007 22 5 22,73
Włochy 2006 27 6 22,22
Bułgaria 2005 18 4 22,22
Belgia 2007 14 3 21,43
Litwa 2006 14 3 21,43
Estonia 2007 14 3 21,43
Łotwa 2007 19 4 21,05
Irlandia 2007 15 3 20,00
Węgry 2006 15 3 20,00
Słowenia 2004 18 3 16,67
Luxemburg 2004 13 2 15,38
Malta 2004 13 2 15,38
Portugalia 2005 17 2 11,76
Czechy 2008 18 2 11,11
Cypr 2008 12 1 8,33
Słowacja 2006 16 1 6,25
Grecja 2007 17 1 5,88
Rumunia 2004 17 0 0,00
Ogółem 459 111
Źródło: Fundacja R. Schumana

Udział kobiet w składzie rządu premiera Donalda Tuska przedstawiono w poniżej tabeli:

Tab. Kobiety w Rządzie Polska – obecna kadencja (liczba kobiet w poszczególnych ministerstwach i KPRM- ministrowie, sekretarze i podsekretarze stanu

Nazwa ministerstwa Liczba kobiet % kobiet
Ministerstwo Edukacji Narodowej 2 40,0
Ministerstwo Finansów 2 20,0
Ministerstwo Gospodarki 2 28,57
Ministerstwo Infrastruktury 3 30,0
Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego 1 25,0
Ministerstwo Nauki 3 60,0
Ministerstwo Obrony Narodowej 0 0
Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej 3 50,0
Ministerstwo Rolnictwa 0 0
Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 2 33,33
Ministerstwo Skarbu Państwa 1 14,29
Ministerstwo Sportu i Turystyki 1 25,0
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji 0 0
Ministerstwo Spraw Zagranicznych 1 16,67
Ministerstwo Sprawiedliwości 0 0
Ministerstwo Środowiska 0 0
Ministerstwo Zdrowia 1 20,0
Kancelaria Prezesa Rady Ministrów 2 20,0
ogółem 24 21,62
Źródło: Obliczenia własne (stan na 14 maja b.r.)

Udział kobiet w rządach RP wybieranych po 1989 roku przedstawiono w poniżej tabeli:
Tab. Kobiety w rządach RP po 1989 r. (stan na koniec urzędowania)
Liczba członków Rady Ministrów Liczba kobiet członków Rady Ministrów udział procentowy kobiet
Rząd T. Mazowieckiego 24 1 4,17%
Rząd J. Bieleckiego 23 1 4,35%
Rząd J. Olszewskiego 21 0 0%
Rząd H. Suchockiej 25 1 4,0%
Rząd W. Pawlaka 21 1 4,76
Rząd J. Oleksego 21 1 4,76%
Rząd W. Cimoszewicza 20 1 5%
Rząd J. Buzka 20 2 10%
Rząd L. Millera 17 2 11,76%
Rząd M. Belki 18 1 5,56%
Rząd K. Marcinkiewicza 21 3 14,29%
Rząd J. Kaczyńskiego 23 5 21,74%
Źródło: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów

Jak widać z przytoczonych danych znaczący wzrost udziału kobiet w składzie Rady Ministrów w Polsce nastąpił w ostatnich czterech latach. Szczegółowe dane zarówno w ujęciu historycznym, jak i bieżącym oraz opis zmian i ich mechanizmów jakie dokonują się w wielkości udziału kobiet we władzach krajowych, regionalnych, bankach centralnych, biznesie, administracji sądownictwie krajów Unii Europejskiej, zawierają dwa raporty Komisji Europejskiej stanowiące załączniki do zlecenia:
1) Women and men in decision-making 2007. Analysis of situation and trends.
2) Women in European politics – time for action.

II. Kobiety w samorządach
Na całym świecie, także w Europie, istnieje dysproporcja w liczbie uczestniczących w życiu publicznym kobiet w stosunku do aktywnych na tym polu mężczyzn. Jest to głównie spowodowane późniejszym przyznaniem kobietom pełni praw politycznych oraz funkcjonowaniem stereotypowego myślenia i “schematów” kulturowych, które zainteresowanie kobiet aktywnością w sferze publicznej traktują jako coś “nienaturalnego”.
W dokumentach Unii Europejskiej jednym z głównych działań na rzecz przeciwdziałania nierówności kobiet i mężczyzn jest zabieganie o równe uczestnictwo w podejmowaniu decyzji. Komisja Europejska stwierdza, że „Utrzymująca się stale niedostateczna reprezentacja kobiet w procesach podejmowania decyzji politycznych stanowi deficyt demokracji. Dalszego upowszechniania wymaga czynna postawa obywatelska kobiet i ich uczestnictwo w polityce oraz w administracji publicznej wyższego szczebla (czy to na poziomie lokalnym, regionalnym, krajowym czy unijnym)” . Jest znamienne, że problem uczestnictwa kobiet we władzach lokalnych może być traktowany jako szczególnie ważny dla polepszenia sytuacji także na innych szczeblach władzy. W takim ujęciu rozpoczęcie procesu większego zaangażowania kobiet powinno rozpoczynać się w dużej mierze w społecznościach lokalnych.
W opinii Komitetu Regionów na temat planu działań na rzecz równości kobiet i mężczyzn 2006-2010 czytamy, w kontekście równości w procesach decyzyjnych, że: „Władze lokalne i regionalne mają tu do odegrania kluczową rolę, ponieważ równość płci pod względem udziału w życiu politycznym i gospodarczym należy budować w procesie oddolnym. W tym kontekście Komitet proponuje rozważenie idei wprowadzenia systemu kwotowego na różnych szczeblach systemu sprawowania rządów. Same kwoty nie rozwiążą wprawdzie problemu nierówności i dyskryminacji, ale mogą być elementem szerszej zintegrowanej strategii, mającej na celu zniesienie istniejących struktur, które wykluczają obecnie kobiety z procesów decyzyjnych.”
W opinii tej zwrócono też uwagę, że: ”Władze lokalne i regionalne w państwach członkowskich i w innych krajach różnią się pod względem wielkości, ale nie misji; pod względem daty powołania, ale nie zasad, na jakich się opierają. Przede wszystkim są czynnikiem wyzwalającym zmiany, ponieważ to one posiadają wiedzę na temat lokalnych i regionalnych potrzeb, a ich centralna pozycja w świadczeniu usług pozwala uwzględnić potrzebę wzmocnienia dobrobytu społeczności.”
Analitycy wskazują , że w większości państw Europy Zachodniej udział kobiet we władzach na szczeblu lokalnym jest wyższy niż na szczeblu ogólnokrajowym. Co więcej dostrzegany jest proces polegający na tym, że poprawa w zakresie skali uczestnictwa kobiet we władzach lokalnych poprzedza nieco późniejszą poprawę w tym względzie na szczeblu krajowym.
Sytuacja w Polsce nie potwierdza tego rodzaju tendencji. Choć przez szereg lat udział kobiet we władzach lokalnych był wyższy niż w krajowych, to w wyborach samorządowych 2002 r. udział kobiet okazał się niższy niż w krajowych. Może to świadczyć o mocnym upolitycznieniu wyborów samorządowych, a nie koncentracji w wyborach na różnego rodzaju koncepcjach działań w zakresie zaspokajania potrzeb społeczności lokalnej.

W 2003 r. Komitet Ministrów Rady Europy przyjął rekomendację odnoszącą się do zrównoważonego uczestnictwa kobiet i mężczyzn w podejmowaniu decyzji politycznych i publicznych, w którym m.in. definiuje “zrównoważony udział” jako nie niższą niż 40-procentową reprezentację kobiet w każdym organie decyzyjnym w sferze życia politycznego czy publicznego.
Komisja Europejska w myśl zalecenia dotyczącego równego dostępu kobiet i mężczyzn w procesie decyzyjnym (96/694/EC) sporządza na podstawie informacji przedstawionych przez państwa członkowskie raport dotyczący implementacji zalecenia. Z informacji zebranych na potrzeby raportu wynika, że w przypadku, gdy udział kobiet wynosił poniżej 30%, większość państw uznawało, iż nie mają one jako grupa realnego wpływu na proces decyzyjny. Niektóre państwa członkowskie przyjęły jednak, iż brak równowagi występuje przy progu minimum 40% (Austria, Irlandia) lub 50% (Holandia).
Zarówno na forum europejskim, jak krajowym funkcjonują organizacje samorządowe promujące jak największy udział kobiet w samorządach:
- Rada Gmin i Regionów Europy (CEMR) to organizacja zrzeszająca krajowe związki władz lokalnych i regionalnych w Europie (należy do niej również Związek Miast Polskich), od wielu już lat zajmująca się tematyką równych szans kobiet i mężczyzn. Obok specjalnej istniejącej Komisji Kobiet Pochodzących z Wyboru, realizowała – przy pomocy Komisji Europejskiej – wieloletni projekt Europejska Karta Równości Kobiet i Mężczyzn w Życiu Lokalnym. W efekcie spotkań przedstawicielek samorządów z Europy oraz pracy ekspertów do spraw życia publicznego, powstała Europejska Karta Równości Kobiet i Mężczyzn w Życiu Lokalnym. Traktuje ona o równości kobiet i mężczyzn w różnych dziedzinach życia codziennego, ma charakter deklaracyjny, jej przyjęcie jest dobrowolne. Dotychczas została przyjęta przez 532 samorządy w Europie, jednak jak dotąd przez żaden samorząd z Polski.
- Kobiece Forum Samorządowe przy Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej zrzesza kobiety pełniące w samorządach funkcje wójta, burmistrza lub prezydenta. Podobnie jak inne fora działające przy FRDL będzie służyło wymianie doświadczeń zawodowych, merytorycznej dyskusji w gronie osób, które na co dzień wykonują podobną pracę.

Udział kobiet w wyborach samorządowych w Polsce
Po 1980 roku, a następnie po 1989 roku udział kobiet w wyborach samorządowych w Polsce znacznie się zmniejszył. W wyborach w 1990 roku wśród radnych było 11,0% kobiet podczas, gdy w 1980 r. kobiety stanowiły 30% radnych. Od roku 1990 r. udział kobiet systematycznie rośnie, jednak nie osiągnął poziomu z połowy lat 70-tych i początku 80-tych ubiegłego wieku. Poniżej przedstawiamy udział kobiet wśród kandydatów oraz wybranych radnych w gminach, czyli podstawowej jednostce samorządu terytorialnego w Polsce – w podziale na gminy różnego typu.

Tab. Kobiety kandydujące na radnych w wyborach do rad gmin w latach 1990-2006 w liczbach bezwzględnych i udział procentowym w ogóle kandydatów

1990 1994 1998 2002 2006
Ogółem
Liczby 22194 32889 38055 50384 49192
% ogółu 15,1 17,9 21,0 25,1 29,0
Rady gmin miejskich

Liczba kandydatów 5412 12320 11483 11849 12687
% do ogółu 20,0 21,0 25,3 28,7 32,1
Rady gmin wiejskich
Liczba kandydatów 10416 12618 14914 22423 20373
% do ogółu 13,2 16,1 18,7 23,4 27,1
Rady gminy miejsko wiejskich
Liczba kandydatów 6366 7951 11658 16112 16132
% do ogółu 15,4 16,9 20,9 25,5 29,5
Źródło :”Kobiety w Polsce” 2007 Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2008

Tab. Kobiety wybrane do rad gmin w latach 1990- 2006

1990 1994 1998 2002 2006
Ogółem
Liczba
radnych 5652 6913 7797 6725 8051
% ogółu 10,9 13,3 15,7 17,8 21,3
Rady gmin miejskich

Liczba radnych 1378 1651 1374 926 1031
% do ogółu 16,5 17,1 19,9 21,0 23,3
Rady gmin wiejskich
Liczba radnych 2754 3672 4348 4163 4968
% do ogółu 9,2 12,3 14,5 17,3 20,8
Rady gminy miejsko wiejskich
Liczba radnych 1520 1590 2075 1636 2052
% do ogółu 11,1 12,7 16,1 17,4 21,6
Rady miast w miastach na prawach powiatu
Liczba radnych - - 580 494 490
% do ogółu - - 19,9 23,0 23,2
Źródło :”Kobiety w Polsce” 2007 Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2008

Jak wynika z powyżej zaprezentowanych danych w pierwszych wyborach do rad lokalnych przeprowadzonych po demokratycznych przemianach, w maju 1990 r., kobiety stanowiły 15% kandydujących osób. W efekcie tych wyborów kobiety uzyskały 11% mandatów radnych.
Po kolejnych wyborach odsetek kobiet wśród radnych systematycznie wzrastał, by w 2006 roku ogółem osiągnąć 29% udziału wśród kandydatów i 21% udziału wśród wybranych radnych. W skali kraju nieco gorsza jest sytuacja kobiet w gminach wiejskich niż w gminach miejsko-wiejskich i miejskich. W 2006 r. w gminach miejskich wśród kandydatów było 32% kobiet a wśród wybranych 23%, podczas gdy w gminach wiejskich wielkości te kształtowały się odpowiednio: 27,1% i 20,8%.
Dodajmy, że w szczegółowych analizach czynionych po wyborach w 2002 roku zwracano uwagę, że sytuacja jest silnie zróżnicowana:
„Jeśli przyjrzymy się gminom, w których jest wysoki udział kobiet (wśród radnych jest ponad 30% kobiet) to okazuje się takich gmin było w 2002 roku 14% (w 1998 r. – 7%). Pojawiły się też gminy, w których udział kobiet wśród radnych przekraczał 60%, co wcześniej praktycznie się nie zdarzało. W kraju były 4 gminy, w których udział kobiet sięgnął 60% mandatów. Nadal jednak o wiele liczniejsza jest grupa gmin, w których wśród radnych jest mało kobiet lub wręcz nie ma żadnej kobiety. W 1998 roku było 180 gmin (7% ogółu) bez kobiet we władzach samorządowych, a w 2002 roku – 191 (5% ogółu)”

Tab. Kobiety kandydujące na radnych w wyborach do rad miasta w miastach na prawach powiatu, powiatów i sejmików województw w latach 1998-2008

1998 2002 2006
Rady miast w miastach na prawach powiatu
Liczba radnych 7083 9685 8800
% do ogółu 23,7 29,9 30,6
Rady powiatów
Liczba radnych 11365 13696 18469
% do ogółu 20,0 23,9 27,1
Sejmiki województw
Liczba radnych 1463 2791 2548
% do ogółu 19,7 28,1 27,3
Źródło :”Kobiety w Polsce” 2007 Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2008

Tab. Kobiety wybrane na radne w wyborach do rad powiatów i sejmików województw w latach 1998-2006

1998 2002 2006
Radne w radach powiatów
Liczba radnych 1531 1000 1045
% do ogółu 14,9 15,9 16,6
Radne w Sejmikach wojewódzkie
Liczba radnych 93 80 99
% do ogółu 10,9 14,3 17,6
Źródło :”Kobiety w Polsce” 2007 Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2008

W samorządach lokalnych mamy do czynienia nie tylko z niską liczbą kobiet, ale także z klasyczną piramidą udziału kobiet – im niższy szczebel samorządowy, tym więcej znajdujemy tam kobiet, im wyższy, tym kobiet jest mniej. O ile w 2006 roku wśród rannych gmin było 21% kobiet to wśród radnych powiatów 16,6 %, natomiast w sejmikach wojewódzkich 17, 6%.
Także w grupach kandydujących i wybranych do jednostek samorządu terytorialnego „wyższego” szczebla w latach 1998-2006, widać systematyczny wzrost udziału kobiet. Jednak poziom tego udziału jest dalece niewystarczający.

Tab. 5 Udział kobiet radnych w ogólnej liczbie radnych powiatów oraz sejmików województw
w 2005 r. (po wyborach 2002 r.) w %

Radne rad powiatowych wg
Województw Radne sejmików w województwach
POLSKA OGÓŁEM 16,9 17,3
Dolnośląskie 17,2 27,8
Kujawsko-pomorskie 19,9 18,2
Lubelskie 12,0 15,2
Lubuskie 20,9 6,7
Łódzkie 18,8 19,4
Małopolskie 15,1 17,9
Mazowieckie 18,9 25,5
Opolskie 11,5 20,0
Podkarpackie 13,6 12,1
Podlaskie 14,8 6,7
Pomorskie 16,6 21,2
Śląskie 20,7 16,7
Świętokrzyskie 15,8 6,7
Warmińsko-mazurskie 16,8 13,3
Wielkopolskie 16,7 17,9
Zachodniopomorskie 19,5 23,3
Źródło :”Kobiety w Polsce”, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2008

Zwraca uwagę fakt, że między poszczególnymi jednostkami terytorialnym występują duże różnice zarówno, gdy porównujemy poszczególne jednostki jak i całe województwa. Powyżej zaprezentowane dane (stan na rok 2005) wskazują, że w skali województw zróżnicowanie udziału kobiet w grupie radnych powiatów wahało się od 15,1% w Małopolskim do 20,9% w Lubuskim, natomiast wśród radnych sejmików wojewódzkich od 6,7% w Świętokrzyskim i Podlaskim do 25,5% w Mazowieckim.
Przedstawione poniżej dane z wyborów w 2006 r. pokazują zróżnicowanie regionalne dotyczące zarówno udziału kandydatek jak i wybranych kobiet.

Tab. Kobiety w kandydujące na radne w wyborach 2006 r. wg województw

KANDYDATKI
Szczebel Gminy Powiaty Sejmiki Ogółem
Województwa Kobiety % Kobiety % Kobiety %
dolnośląskie 5 440 33% 1 542 29% 155 28% 32%
kujawsko-
-pomorskie 2 884 28% 927 25% 148 26% 27%
lubelskie 3 968 27% 1 141 24% 122 24% 26%
lubuskie 2 142 33% 734 28% 93 23% 31%
łódzkie 4 717 32% 1 668 31% 243 32% 32%
małopolskie 3 620 27% 1 321 27% 138 23% 27%
mazowieckie 8 184 31% 2 405 29% 354 36% 31%
opolskie 1 642 30% 606 27% 137 28% 29%
podkarpackie 2 417 22% 1 192 24% 130 24% 23%
podlaskie 1 731 24% 540 23% 117 22% 24%
pomorskie 3 039 31% 838 27% 151 31% 30%
śląskie 5 159 29% 1 193 29% 247 27% 29%
świętokrzyskie 2 188 27% 672 24% 122 25% 26%
warmińsko-
-mazurskie 3 027 32% 1 074 28% 127 30% 31%
wielkopolskie 4 437 27% 1 637 26% 160 24% 26%
zachodnio-
pomorskie 3 397 34% 979 28% 104 25% 32%
Polska ogółem 57 992 29% 18 469 27% 2 548 27% 29%
Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza

Tab. Kobiety wybrane w wyborach samorządowych na radne w wyborach 2006 r. wg województw

KOBIETY WYBRANE NA STANOWISKO
Szczebel Gminy Powiaty Sejmiki Ogółem
Województwa Kobiety % Kobiety % Kobiety %
dolnośląskie 744 27% 109 21% 8 22% 26%
kujawsko-
-pomorskie 501 22% 61 17% 5 15% 21%
Lubelskie 557 17% 52 13% 7 21% 16%
Lubuskie 361 27% 33 15% 3 10% 25%
Łódzkie 618 22% 87 21% 6 17% 22%
małopolskie 595 20% 65 15% 11 28% 19%
mazowieckie 1 189 22% 128 17% 12 24% 22%
Opolskie 253 22% 40 18% 4 13% 21%
podkarpackie 373 15% 59 14% 4 12% 15%
Podlaskie 308 17% 43 17% 1 3% 17%
pomorskie 483 24% 49 15% 7 21% 23%
Śląskie 599 21% 80 20% 5 10% 21%
świętokrzyskie 292 18% 33 13% 4 13% 17%
warmińsko-
-mazurskie 476 26% 67 20% 7 23% 25%
wielkopolskie 678 19% 91 15% 10 26% 18%
zachodnio-
pomorskie 514 28% 48 15% 5 17% 26%
Polska ogółem 8 541 21% 1 045 17% 99 18% 21%
Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza

W 2002 roku weszła w życie ustawa o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (Dz. U .z 2002 r. Nr 113, poz. 984). Część analityków sądziła, że wybory bezpośrednie będą sprzyjać kobietom. Jednak zaprezentowane poniżej dane nie potwierdzają tej tezy.

Tab. Kobiety kandydujące na wójtów burmistrzów i prezydentów miast w wyborach bezpośrednich w latach 2002-2006 (liczby bezwzględne i %)

2002 2006
Ogółem
Liczba kandydatów 1081 978
% do ogółu 10,4 11,9
Kandydujące na wójta
Liczba kandydatów 588 549
% do ogółu 10,3 12,3
Kandydujące na burmistrza
Liczba kandydatów 406 349
% do ogółu 10,5 11,2
Kandydujące na prezydenta miasta
Liczba kandydatów 87 80
% do ogółu 10,9 12,2
Źródło :”Kobiety w Polsce” 2007 Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2008

Tab. Kobiety: wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast wybrane w wyborach bezpośrednich w 2002 i 2006 r.

2002 2006
Ogółem
Liczba 165 204
% do ogółu 6,7 8,2
Kobiety wójtowie
Liczba 112 132
% do ogółu 7,0 8,3
Kobiety burmistrzowie
Liczba kandydatów 51 68
% do ogółu 6,6 8,7
Kobiety prezydenci miast
Liczba kandydatów 2 4
% do ogółu 1,9 3,7
Źródło :”Kobiety w Polsce” 2007 Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2008

W wyborach do samorządu w 2006 r. wśród kandydatów na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast – kobiety stanowiły 11,9%. Natomiast ich udział wśród wybranych na stanowiska ukształtował się na poziomie 8,2%. Choć oznaczało to poprawę w stosunku do wyników z roku 2002, to jednak można mówić o bardzo niskim wyniku. Kobiety zdecydowanie częściej były wybierane na stanowiska wójtów i burmistrzów niż prezydentów miast.
Tab. Kobiety kandydujące w bezpośrednich wyborach na burmistrza, prezydenta wójta w roku 2006 wg województw

KANDYDATKI
Szczebel burmistrz prezydent wójt Ogółem
Województwa Kobiety % Kobiety % Kobiety %
dolnośląskie 49 13% 5 10% 36 15% 14%
kujawsko-
-pomorskie 21 13% 4 13% 24 10% 11%
Lubelskie 11 7% 5 17% 59 12% 11%
Lubuskie 19 13% 3 23% 18 14% 14%
Łódzkie 19 13% 16 19% 64 16% 16%
Małopolskie 16 9% 0 0% 33 11% 10%
mazowieckie 42 14% 5 7% 71 11% 12%
Opolskie 12 9% 2 13% 14 15% 12%
podkarpackie 9 6% 1 3% 32 10% 9%
Podlaskie 9 8% 1 5% 24 12% 10%
Pomorskie 18 12% 5 14% 38 16% 14%
Śląskie 18 10% 19 13% 29 10% 11%
świętokrzyskie 8 7% 2 10% 31 14% 11%
warmińsko-
-mazurskie 26 13% 2 10% 25 13% 13%
wielkopolskie 36 10% 7 19% 22 8% 10%
zachodnio-
pomorskie 36 14% 3 9% 29 17% 15%
Polska ogółem 349 11% 80 12% 549 12% 12%
Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza

Tab. Kobiety wybrane w bezpośrednich wyborach na burmistrza, prezydenta wójta w roku 2006 wg województw

KOBIETY WYBRANE NA STANOWISKO
Szczebel burmistrz prezydent wójt Ogółem
Województwa Kobiety % Kobiety % Kobiety %
Dolnośląskie 4 5% 0 0% 10 13% 8%
kujawsko-
-pomorskie 0 0% 0 0% 9 10% 6%
Lubelskie 1 3% 1 20% 9 5% 5%
lubuskie 2 5% 0 0% 4 10% 7%
łódzkie 4 13% 1 9% 12 9% 10%
małopolskie 4 8% 0 0% 9 7% 7%
mazowieckie 8 11% 1 10% 12 5% 7%
opolskie 4 12% 0 0% 5 14% 13%
podkarpackie 3 8% 0 0% 9 8% 8%
podlaskie 1 3% 0 0% 6 7% 6%
pomorskie 3 9% 0 0% 13 16% 13%
śląskie 6 13% 1 4% 6 6% 8%
świętokrzyskie 1 4% 0 0% 4 6% 5%
warmińsko-
-mazurskie 8 17% 0 0% 10 15% 16%
wielkopolskie 8 8% 0 0% 9 8% 8%
zachodnio-
pomorskie 11 19% 0 0% 5 10% 14%
Polska ogółem 68 9% 4 4% 132 8% 8%
Źródło: Państwowa Komisja Wyborcza

Tab. Kobiety – członkinie zarządów jednostek samorządu terytorialnego

2002 2005
Liczby % do ogółu
Gminy ogółem
(bez miast na prawach powiatu) 1738 – 12,2
W tym:
Gminy miejskie 211 13,8
Gminy wiejskie 1113 12,0
Gminy miejsko – wiejskie 414 11,9

Miasta na prawach powiatu 40 9,4
Powiatu 175 10,0 153
Województwa 4 5,1% 5
Źródło :”Kobiety w Polsce” 2007 Główny Urząd Statystyczny, Warszawa, 2008

Udział kobiet w wyborach samorządowych w Polsce w porównaniu z innymi państwami

Poniżej przedstawiamy dane zaczerpnięte z raportu przygotowanego przez Radę Gmin i Regionów Europy na podstawie ankiety przeprowadzonej wśród członków. Ankieta zawierała pytania dotyczące udziału kobiet wśród radnych, burmistrzów i we władzach wykonawczych samorządów lokalnych. Zamieszczono w niej także pytanie dotyczące funkcjonowania prawnie zagwarantowanego parytetu udziału kobiet w wyborach w poszczególnych państwach, a także tego czy parytet taki stosują partie polityczne.

Tab. Udział kobiet we władzach samorządowych (stan 2008 r.) w %

Państwo Kobiety radne Kobiety w zarządach samorządów Kobiety burmistrzowie
Albania 10% 20% 50% Bd 0,4%
Austria 14% 20% 3% / 11 %
Belgia 33% 30% 10%
Bułgaria 30% 60% 10%
Cypr 20% 20% 6%
Czechy 25% Bd. 18%
Dania 27% 4% 7%
Estonia 30% bd 14%
Finlandia 36% 26% / 22% 15%
Francja 35% b.d. 13,8%
Niemcy 24% b.d. 15%
Grecja 12% b.d. 3%
Węgry 28% b.d 16%
Islandia 36% 24% 24%
Irlandia 19% Bd Bd
Włochy 17% 16% 10%
Łotwa 42% 36% 36%
Litwa 29% 12% / 18% 7%
Luksemburg 21% 14% 11%
Malta 18% 13% 9%
Holandia 26% 18% 20%
Norwegia 38% 42% 23%
Polska 21% 12% 8%
Portugalia Bd Bd 6%
Rumunia Bd Bd 4%
Serbia bd Bd 2%
Słowacja 20% 66% 21%
Słowenia 22% 44% 4%
Hiszpania 46% 31% 15%
Szwecja 42% 36% 30%
Szwajcaria bd Bd 11%
Ukraina 43% 28% Bd
Wielka Brytania 29% Bd Bd
źródło: Women in local politics in Europe – Figures from 34 countries of CEMR’s membership

Udział kobiet wśród radnych w państwach europejskich jest bardzo zróżnicowany. W Hiszpanii zbliża się do 50% (wynosił 46%), natomiast w Austrii 14%. Polsce ze wskaźnikiem 21% jest daleko do liderów takich jak Hiszpania, Szwecja, Łotwa, Finlandia.
Tab. 14 Udział kobiet wśród radnych i burmistrzów w państwach europejskich w %

Państwo Udział kobiet wśród burmistrzów Udział kobiet wśród radnych
Armenia 0,0 7,7
Azerbejdżan bd 0,0
Austria 3,9 Bd
Belgia 9,6 33,6
Bośnia i Hercegowina 2,0 16,8
Bułgaria 6,9 26,2
Chorwacja 5,3 10,7
Cypr 6,1 20,3
Czechy 16,5 bd
Dania 8,2 27,3
Estonia 14,2 29,6
Finlandia 14,3 36,4
Francja 13,8 35,0
Gruzja 1,4 11,4
Niemcy 7,5 24,4
Grecja 3,1 Bd
Węgry 15,9 Bd
Islandia 26,9 36,5
Irlandia 11,4 17,9
Włochy 9,8 2,2
Łotwa 14,3 19,2
Lichtenstein 0,0 27,4
Litwa 8,3 22,2
Luxemburg 11,2 23,6
Malta 8,8 20,1
Monaco 0,0 28,6
Czarnogóra 4,8 11,4
Holandia 20,9 26,0
Norwegia 22,6 41,7
Portugalia 6,8 Bd
Rumunia 3,6 10,9
Rosja 29,5 78,6
San Marino 11,1 23,2
Serbia 26,3 20,0
Słowenia 3,3 21,7
Hiszpania 14,9 30,9
Szwecja 26,9 41,6
Szwajcaria 11,6 27,2
Macedonia 3,6 22,2
Turcja 0,6 2,4
Ukraina 5,7 44,0
Wielka Brytania 8,3 29,7
Średnia 10,2 24,5
źródło: „SEX disaggregated statistics on the participation of women and men in political and public decision-makin in Counsil of Europe member states

Tab. Regulacje dotyczące parytetu kobiet na listach wyborczych w wyborach lokalnych – regulacje krajowe i partyjne

Kraj Regulacje dotyczące parytetów udziału kobiet na
Poziom krajowy Poziom partyjne
Albania NIE Tak (30/50%*, 25%)
Austria NIE Tak (40%,50%,33%)
Belgia TAK (25%) NIE
Bułgaria NIE NIE
Cypr NIE TAK
Czechy NIE TAK (25% 33%)
Dania NIE Obecnie NIE (wcześniej tak)
Estonia NIE NIE
Finlandia TAK (40%) NIE
Francja TAK (50%) TAK w 2 partiach (50%, 50%)
Niemcy NIE TAK (40%, 33%, 50%, 50%)
Grecja TAK (33%) TAK (40%, 30%, 33%)
Węgry NIE TAK (20%)
Islandia NIE TAK (40%, 40%, 50%)
Irlandia NIE TAK (40%, 40%, 20%, 40%, 30%)
Włochy NIE TAK od 50% do 24% w różnych partiach
Łotwa NIE TAK 40%, 40%, 20%, 40%
Litwa NIE TAK 33%
Luksemburg NIE TAK 33%, 33% 50%
Malta NIE TAK 20%
Holandia NIE TAK 50%
Norwegia NIE TAK (40% w 5 partiach)
Polska NIE TAK (30%, 30%)
Portugalia TAK (33%) Tak (33%)
Rumunia NIE TAK (30%, 30%)
Serbia TAK (30%) TAK (30%)
Słowacja NIE TAK (33%)
Słowenia TAK rosnące 20 -30 -40 TAK (40%, 25% 33%)
Hiszpania TAK TAK 40% na różnych listach
Szwecja NIE TAK (50% na różnych
Szwajcaria NIE TAK (40%)
Ukraina NIE NIE
Wielka Brytania Nie TAK (40%
* Partia socjalistyczna ma 30% na terenie kraju Ii 50% miejsc w Tiranie
źródło: Women in local politics in Europe – Figures from 34 countries of CEMR’s membership

Zgodnie z wynikami ankiety przeprowadzonej wśród analizowanych 34 państw europejskich, w ośmiu istnieją przepisy dotyczące wymaganego udziału kobiet na listach wyborczych. Przepisy takie istnieją w Belgii, Finlandii, Francji Grecji, Portugalii, Serbii, Słowenii i Hiszpanii. Wymagany udział waha się od 20% do 50%. W Słowenii założono, że będzie wzrastał z czasem od wyjściowych 20% do 40% w 2010 roku.
Należy podkreślić, że europejskie partie polityczne stosunkowo często przyjmują wprost deklaracje o określonym udziale kobiet na listach wyborczych. Nie zawsze dotyczy to całej sceny politycznej (tak np. w Polsce, gdy w wyborach 2002 roku tylko SLD, UP, i UW zadeklarowały parytet), jednak wśród analizowanych państw w 26 funkcjonowała przynajmniej jedna partia, która wprowadziła zasadę dotyczącą minimalnego wymaganego udziału kobiet (zasada może być też formułowana, jako minimalny udział każdej z płci).
Przed wyborami samorządowymi w 2002 roku w Polsce trzy partie startujące w wyborach: SLD UP i UW przyjęły zasadę, zgodnie z którą kobiety powinny stanowić 30% kandydatów na listach wyborczych. Zdaniem M. Fuszary: „Właśnie wybory samorządowe pokazały, że zapis o minimalnym nawet parytecie bywa tak interpretowany i wykorzystywany, aby jak najmniej skorzystała na tym parytecie grupa, której szanse miały być w ten sposób wyrównane. Przedwyborcze dane pokazy, że nawet wówczas, gdy dotrzymane są zasady reprezentacji na listach to dzieje się to w sposób, nie dający kobietom realnych szans w wyborach.”
W szczególności chodzi o ulokowanie kobiet na listach, odcinanie od informacji, pomijanie w prowadzonej przez organizację kampanii. Przed wyborami samorządowymi powstało wyjątkowo dużo komitetów i ugrupowań powołanych przez kobiety. Niektóre z nich zakładane były przez kobiety pominięte na listach wyborczych. Strategia polegająca na zakładaniu własnych list nie okazała się skuteczna. M. Fuszara przeprowadziła badanie w dwóch typach gmin, w których do samorządu dostało się wyjątkowo dużo kobiet oraz takich, gdzie udział ten jest bardzo mały. Badała między innymi bariery utrudniające działalność kobiet, w tej kwestii wymieniano przede wszystkim:
- godzenie ról zawodowych i publicznych oraz obowiązków rodzinnych,
- tradycyjne szczególnie na obszarach wiejskich przeświadczenie, że sfera publiczna nie jest sferą, w której kobiety powinny być aktywne,
- przekonanie, że kobiety mają mniejsza orientacje w świecie i brak siły przebicia,
- istnienie „układu władzy, z którego kobiety są eliminowane; działo się to zwłaszcza w miejscowościach, których badacze spotkali najdalej idące formy tzw. „klientystycznego” układu władzy, gdzie rządy sprawowane są praktycznie przez jedną osobę tworzącą wokół siebie krąg popierających osób i uzależnionych od siebie klientów.
W badaniu dotyczącym udziału kobiet w samorządach terytorialnych J. Rogulska wyodrębniła następujące główne bariery ograniczające polityczne zaangażowanie kobiet:
- brak czasu i uczucie przygniecenia obowiązkami związanymi z pracą zawodową i pracą w domu (wskazane przez 47% respondentek),
- brak zaufania do kobiet zajmujących eksponowane stanowiska i tradycyjne preferowanie mężczyzn (46,2),
- przekonanie, że kobiety nie są wystarczająco stanowcze, brak i m zaufania do samych siebie i mają słabszą psychikę (14%),
- brak tradycji uczestniczenia w życiu publicznym wśród kobiet (9,5%). – brak zainteresowania ze strony kobiet tym uczestniczeniem (7%).