Reforma instytucji rynku pracy oraz zmiany dotyczące wspierania osób bezrobotnych, to najważniejsze rozwiązania mające na celu walkę z bezrobociem w Polsce. Rada Ministrów przyjęła dzisiaj założenia do projektu ustawy o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz niektórych innych ustaw.

Lepsze dostosowanie ofert urzędów pracy do potrzeb bezrobotnych, skutkujące efektywniejszym ich funkcjonowaniem, jest podstawowym celem proponowanej regulacji. Stanowi ona realizację postulatu premiera z tzw. II expose, który dotyczył zreformowania urzędów pracy.

Z analizy rynku pracy wynika, że konieczna jest poprawa efektywności działania urzędów pracy oraz standardów obsługi ich klientów, a także wskaźników zatrudnienia (chodzi o wprowadzenie nowych form organizacji pracy oraz współpracę urzędów pracy z podmiotami niepublicznymi). Urzędy pracy muszą dostosowywać swoje propozycje do potrzeb konkretnego bezrobotnego i pracodawcy.

Niezbędne jest też dokonanie zmian w sposobie dystrybucji środków Funduszu Pracy, tak aby premiować skuteczność, czyli uzależnić wysokość funduszy przyznawanych powiatowym urzędom pracy od osiąganych efektów. Konieczne będzie też objęcie realną pomocą osób długotrwale bezrobotnych dzięki poszerzeniu współpracy urzędów pracy z ośrodkami pomocy społecznej i organizacjami pozarządowymi. Przewidywane jest szersze włączenie partnerów społecznych w projektowanie i monitorowanie działań na rzecz aktywizacji zawodowej.

W związku z tym zaproponowano zmiany, dzięki którym możliwe będzie:

Poprawienie efektywności działania urzędów pracy

Przewidziano powiązanie wysokości środków przekazywanych z Funduszu Pracy powiatom na wynagrodzenia pracowników powiatowych urzędów pracy z efektami ich działania. Premiowani będą pracownicy pracujący bezpośrednio z klientami indywidualnymi i instytucjonalnymi (doradcy klienta indywidualnego, doradcy klienta instytucjonalnego), a także kadra kierownicza tych urzędów, które uzyskają najlepsze wyniki w „doprowadzaniu” bezrobotnych do zatrudnienia. To rozwiązanie ma funkcjonować 4 lata (2014-2017), co pozwoli ocenić jego efektywność. W przypadku osiągnięcia pozytywnych rezultatów będzie można je przedłużyć.

Założono także zmianę algorytmu ustalania kwot środków Funduszu Pracy na finansowanie programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej w województwie, z uwzględnieniem efektywności działań aktywizacyjnych urzędów pracy. Przy zachowaniu dwustopniowego podziału środków Funduszu Pracy (na poziom województw i powiatów), proponuje się zmianę kryteriów podziału środków na aktywizację bezrobotnych.

Algorytm, według którego ustalane będą kwoty środków wydatkowanych w roku budżetowym na realizację programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej na poziomie województwa uwzględniać będzie: liczbę bezrobotnych i stopę bezrobocia – w 75 proc. oraz efektywność działań na rzecz aktywizacji bezrobotnych – w 25 proc. Podział środków na realizację programów, na poziomie powiatu, dokonywany będzie przez zarząd województwa według kryteriów określonych przez sejmik województwa.

Zaplanowano także zmianę zakresu zadań Centrów Informacji i Planowania Kariery Zawodowej działających w ramach Wojewódzkich Urzędów Pracy (CIiPKZ).

Poprawienie jakości usług świadczonych bezrobotnym stosownie do ich potrzeb

Przewidziano wzmocnienie indywidualnego podejścia do klientów powiatowych urzędów pracy, które zapewni system profilowania pomocy dla bezrobotnych. Wprowadzenie tego systemu pozwoli powiatowym urzędom pracy skuteczniej pomagać w powrocie na rynek pracy osobom najbardziej potrzebującym takiego wsparcia.

Konkretny bezrobotny otrzyma konkretną pomoc adekwatną do swoich potrzeb i możliwości aktywizacyjnych, które zostaną określone na podstawnego elektronicznego kwestionariusza do profilowania usług. W rezultacie bezrobotny zostanie przypisany do jednego z trzech profili:

1) w pierwszym profilu znajdą się bezrobotni aktywni, dla których podstawowym wsparciem będą usługi pośrednictwa pracy i poradnictwa zawodowego i w bardzo ograniczonym zakresie inne formy wsparcia, np. szkolenia.

2) do drugiego profilu należeć będą bezrobotni wymagający wsparcia, którzy korzystać będą ze wszystkich usług i instrumentów rynku pracy, jakie oferują powiatowe urzędy pracy. Takie osoby będą np. kierowane na szkolenia i staże.

3) w trzecim profilu znajdą się bezrobotni oddaleni od rynku pracy (bezrobotni drugiej szansy), zarówno tacy, którzy z różnych powodów są zagrożeni wykluczeniem społecznym, jak i ci którzy z własnego wyboru nie są zainteresowani zatrudnieniem lub uchylają się od legalnej pracy. Urzędy pracy przekażą obsługę tych osób innym podmiotom.

W praktyce działania pomocowe na rzecz takich osób będą realizowane, w ramach zlecania usług aktywizacyjnych, przez agencje zatrudnienia lub organizacje pozarządowe albo w ramach Programu Aktywizacja i Integracja (PAI), realizowanego przez powiatowy urząd pracy i ośrodek pomocy społecznej. Na podstawie tego programu bezrobotny otrzyma wieloaspektowe wsparcie mające na celu przezwyciężenie istniejących deficytów i pomoc w podjęciu zatrudnienia. Bezrobotny, który bez uzasadnionej przyczyny odmówi uczestnictwa lub z własnej winy przerwie udział w działaniach realizowanych w ramach PAI – zostanie pozbawiony statusu bezrobotnego.

Tworzenie miejsc pracy i powrót do zatrudnienia osób bezrobotnych, w tym powracających na rynek pracy po przerwie związanej z wychowywaniem dziecka, np. po urlopie wychowawczym

Zaproponowano kilka nowych instrumentów:

Grant na telepracę – instrument kierowany do pracodawcy albo przedsiębiorcy za zatrudnienie w formie telepracy bezrobotnych rodziców powracających na rynek pracy (wychowujących co najmniej jedno dziecko w wieku do 6 lat) oraz bezrobotnych, którzy zrezygnowali z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad osobą zależną.

Na podstawie umowy zawartej ze starostą pracodawca albo przedsiębiorca otrzyma z Funduszu Pracy grant do wysokości 6-krotności minimalnego wynagrodzenia za pracę brutto na utworzenie stanowiska pracy dla bezrobotnego rodzica lub bezrobotnego sprawującego opiekę nad osobą zależną. Pracodawca w umowie zagwarantuje utrzymanie zatrudnienia przez 12 miesięcy w pełnym wymiarze czasu pracy lub przez 18 miesięcy w wymiarze 1/2 etatu – w przypadku nie wywiązania się z tego warunku będzie musiał zwrócić grant z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia jego otrzymania.

Świadczenie aktywizacyjne – byłoby przyznawane pracodawcy z Funduszu Pracy za zatrudnienie skierowanych przez powiatowy urząd pracy bezrobotnych, powracających na rynek pracy po przerwie związanej z wychowywaniem dziecka (np. po urlopie wychowawczym) oraz za bezrobotnych, którzy zrezygnowali z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej z uwagi na konieczność sprawowania opieki nad osobą zależną.

Świadczenie to będzie wypłacane pracodawcy przez 12 miesięcy (w wysokości 1/2 minimalnego wynagrodzenia) lub 18 miesięcy (w wysokości 1/3 minimalnego wynagrodzenia) za zatrudnienie bezrobotnego rodzica lub bezrobotnego sprawującego opiekę nad osobą zależną. Pracodawca zagwarantuje zatrudnienie takiego bezrobotnego przez kolejne 6 lub 12 miesięcy. W przypadku nie wywiązania się z tego zobowiązania będzie musiał zwrócić uzyskane świadczenie z odsetkami ustawowymi.

Świadczenie aktywizacyjne nie będzie przysługiwać w przypadku uzyskania przez pracodawcę prawa do pożyczki z Funduszu Pracy na utworzenie miejsca pracy. Pracodawca będzie musiał zatem wybrać, czy ubiegać się o to świadczenie, czy o pożyczkę z Funduszu Pracy.

Pożyczka z Funduszu Pracy na utworzenie stanowiska pracy lub podjęcie działalności gospodarczej

O pożyczkę na podjęcie działalności gospodarczej będą mogły ubiegać się osoby fizyczne: poszukujący pracy absolwenci szkół i wyższych uczelni w okresie 48 miesięcy od dnia otrzymania dyplomu; bezrobotni zarejestrowani w PUP; studenci ostatniego roku uczelni wyższych.

Pożyczka na podjęcie działalności gospodarczej będzie mogła stanowić do 100 proc. kosztów przedsięwzięcia. Ma być udzielana do wysokości 20-krotnego przeciętnego wynagrodzenia i będzie podlegała oprocentowaniu na zasadach preferencyjnych. Okres jej spłaty będzie wynosił 7 lat, z możliwością skorzystania z 12-miesięcznego okresu karencji w spłacie kapitału.

O pożyczkę na utworzenie stanowiska pracy dla bezrobotnego (w tym bezrobotnego skierowanego przez PUP) będą mogły ubiegać się: podmioty prowadzące działalność gospodarczą; niepubliczne szkoły i przedszkola; żłobki lub kluby dziecięce tworzone i prowadzone przez osoby fizyczne, osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej; producenci rolni będący osobami fizycznymi, osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, zamieszkującymi lub mającymi siedzibę w Polsce, oraz będący posiadaczami gospodarstwa rolnego lub prowadzący dział specjalny produkcji rolnej.

Pożyczka na utworzenie stanowiska pracy dla bezrobotnego będzie udzielana do wysokości 6-krotnego przeciętnego wynagrodzenia i ma podlegać oprocentowaniu na zasadach preferencyjnych. Trzeba ją będzie spłacić w ciągu 3 lat.

Trójstronne umowy szkoleniowe – będą zawierane przez starostę z pracodawcą i instytucją szkoleniową. Zostaną w nich określone umiejętności lub kompetencje zawodowe wymagane przez pracodawcę od kandydatów do pracy. Wymogi te byłyby uwzględniane w programie szkolenia finansowanego przez PUP z Funduszu Pracy. W ten sposób bezrobotni uzyskiwaliby wymagane przez pracodawcę umiejętności.

Wsparcie zatrudnienia młodych pracowników

Planowane jest wprowadzenie rozwiązań aktualnie testowanych przez projekt pilotażowy „Twoja Kariera – Twój Wybór”. Program skierowany jest do bezrobotnych, którzy nie przekroczyli 30. roku życia. Ma im pomóc przełamać bariery utrudniające wejście na rynek pracy. Młodzi bezrobotni zostaną objęci intensywną, indywidualną pomocą powiatowych urzędów pracy od pierwszego dnia, w którym się zarejestrują.

Przewidziano zwolnienie pracodawców, którzy zatrudnią bezrobotnych do 30. roku życia, z obowiązku opłacania za nich składek na Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Zwolnienie ma obowiązywać przez 12 pierwszych miesięcy od dnia zatrudnienia bezrobotnego. Jednocześnie zaproponowano, aby ten okres zatrudnienia mógł być podstawą do nabycia prawa do zasiłku dla bezrobotnych.

Przewidziano też refundację kosztów poniesionych przez pracodawców składek na ubezpieczenia społeczne za bezrobotnych do 30. roku życia, którzy podejmują pierwszą pracę. Rozwiązanie to ułatwi takim osobom zdobycie stażu zawodowego. Refundacja obejmie okres do 6 miesięcy i jej wysokość nie może przekroczyć miesięcznie 1 minimalnego wynagrodzenia za pracę określonego na podstawie odrębnych przepisów. Przewiduje się nałożenie na pracodawcę obowiązku dalszego zatrudniania takiej osoby przez okres 6 miesięcy po rygorem zwrotu refundacji.

Wsparcie pracodawców zatrudniających bezrobotnych w wieku 50 Plus

Starosta będzie mógł przyznać pracodawcy albo przedsiębiorcy dofinansowanie do wynagrodzenia za zatrudnionego bezrobotnego, który ma więcej niż 50 lat. Wysokość dofinansowania z Funduszu Pracy nie będzie mogła przekroczyć 30 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę. Dofinansowanie będzie przysługiwać przez okres: 12 miesięcy w przypadku zatrudnienia bezrobotnych, którzy ukończyli 50 lat, a nie ukończyli 60 lat oraz 24 miesięcy w przypadku bezrobotnych, którzy ukończyli 60 lat. Pracodawca będzie musiał zagwarantować zatrudnienie bezrobotnego po zakończeniu refundacji, przez czas równy co najmniej połowie okresu refundacji, czyli odpowiednio: 6 i 12 miesięcy.

Utworzenie Krajowego Funduszu Szkoleniowego

Krajowy Fundusz Szkoleniowy powstanie ze środków Funduszu Pracy. Będzie z niego finansowane kształcenie i szkolenie pracowników. W pierwszym etapie KFS ma ułatwić starszym pracownikom (45 PLUS) dostosowanie ich kompetencji do zmian społeczno-gospodarczych (pomoże utrzymać miejsca pracy), a w dalszym – zapewni wsparcie innym grupom osób dorosłych. Jeśli chodzi o warunki uzyskania wsparcia, to założono, że wkład własny pracodawców wyniesie 20 proc. kosztów wydatkowanych na podnoszenie kwalifikacji pracowników, z wyjątkiem mikroprzedsiębiorstw, które będą z tego zwolnione. Oceniono, że dofinansowanie szkoleń pracowników pozwoli utrzymać zatrudnienie w firmach.

Termin wejścia w życie regulacji:

Przewidziano, że proponowane regulacje wejdą w życie 1 stycznia 2014 r., z wyjątkiem zmian: a) dotyczących zapewnienia PUP, WUP, wojewodzie i ministrowi pracy dostępu do danych zgromadzonych na koncie ubezpieczonego, które wejdą w życie 1 stycznia 2015 r.; b) dostosowujących przepisy ustawy do ustawy z 24 września 2010 r. o ewidencji ludności, które zaczną obowiązywać 1 stycznia 2016 r.