Listopadowe święta, Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny to czas, gdy wspominamy osoby, które odeszły. To czas zadumy i refleksji nad przemijaniem. Przypominamy sylwetki senatorów RP obecnej i minionych kadencji, którzy zmarli w ostatnim roku. Byli politykami, działaczami społecznymi, samorządowymi, naukowcami – byli zaangażowani w sprawy swoich wyborców i w życie regionów, które reprezentowali. W 2023 roku zmarli senatorowie obecnej kadencji Barbara Borys-Damięcka i Marek Plura. Odeszli senatorowie, którzy zapisali się w zbiorowej pamięci swoim życiem i pracą.

Barbara Borys-Damięcka senator VII, VIII i IX kadencji, wielka osobowość polskiej kultury, oddana sztuce i drugiemu człowiekowi zmarła 9 czerwca 2023 r. Przez całe zawodowe życie była związana z telewizją i teatrem. W Senacie X kadencji zasiadała w Komisji Kultury i Środków Przekazu oraz Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich. W wyborach parlamentarnych w 2007 r. startowała do Senatu w okręgu warszawskim jako kandydatka Platformy Obywatelskiej, uzyskała mandat, zdobywając największą liczbę głosów w Polsce – 605 972. Jako najstarsza senator 12 listopada 2019 r. poprowadziła — jako marszałek senior — pierwsze posiedzenie Senatu X kadencji. Barbara Borys-Damięcka urodziła się 2 listopada 1937 r. w Warszawie. W 1958 r. ukończyła studia na Wydziale Organizacji Produkcji i Reżyserii Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi. Współpracowała jako asystentka przy realizacji kilku filmów reżyserowanych przez Andrzeja Munka. W latach 1958-97 pracowała w Telewizji Polskiej. Była asystentką reżysera, reżyserem, dyrektorem Działu Realizacji Telewizyjnej, wiceprezesem TVP, szefem Zespołu TVP oraz doradcą Zarządu TVP. Zaczynała jako kamerzysta, a następnie przez lata była czołowym reżyserem telewizyjnym, adaptowała na warunki telewizyjne spektakle Andrzeja Wajdy, Adama Hanuszkiewicza i innych wybitnych reżyserów, współpracowała z Jerzym Gruzą. Była też reżyserką telewizyjną słynnego „Kabaretu Starszych Panów”, czy spektakli w ramach kryminalnego cyklu „Kobra”. Wyreżyserowała i zrealizowała ponad 200 spektakli Teatru Telewizji. W latach 1997-2008 była dyrektorem naczelnym i artystycznym Teatru Syrena w Warszawie. Współpracowała z najwybitniejszymi aktorami, scenografami i kompozytorami. Była pomysłodawczynią uruchomienia Telewizji Polonia i wprowadzenia jej do satelitarnej sieci nadawczej. Otrzymała wiele nagród, wyróżnień i odznaczeń latach 2002-15 pełniła funkcję prezesa Stowarzyszenia Dyrektorów Teatrów w Polsce. Współpracowała z Polską Akcją Humanitarną i Fundacją „Zdążyć z pomocą”.

Marek Plura, senator X kadencji z okręgu katowickiego zmarł 20 stycznia 2023 r. Sprawował mandat posła na Sejm VI i VII kadencji, był posłem do Parlamentu Europejskiego VIII kadencji. Aktywnie działał na rzecz osób z niepełnosprawnościami oraz swojej małej śląskiej ojczyzny. Urodził się 18 lipca 1970 r. w Raciborzu. Był absolwentem Wyższej Szkoły Filozoficzno-Pedagogicznej „Ignatianum” w Krakowie, z tytułem magistra pedagogiki. Był psychoterapeutą. Pracował w Ośrodku Pomocy Kryzysowej Stowarzyszenia na rzecz Niepełnosprawnych SPES jako pracownik socjalny oraz w Ośrodku Rewalidacyjnym „Akcent” jako pedagog. Założył Stowarzyszenie Dobry Dom, był prezesem Śląskiego Stowarzyszenia Edukacji i Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych „Akcent”, a także przewodniczącym rady programowej Działu Integracyjno-Biblioterapeutycznego Biblioteki Śląskiej. Pełnił funkcję zastępcy skarbnika Międzynarodowego Parlamentu Osób Niepełnosprawnych i wicedyrektora Very Special Arts Poland. W 2002 r. zainicjował Konkurs Lady D. im. Krystyny Bochenek, promujący aktywność kobiet z niepełnosprawnościami. W latach 2006-2007 Marek Plura był radnym Rady Miasta Katowice. W wyborach europejskich w 2014 r. uzyskał mandat posła do Parlamentu Europejskiego VIII kadencji. Został uhonorowany tytułem MEP Awards 2019 dla najlepszego europosła w kategorii: zatrudnienie, polityka społeczna i regionalna. Był oddany Śląskowi jako członek Związku Górnośląskiego, Stowarzyszenia Osób Narodowości Śląskiej, Stowarzyszenia Dobry Dom, Fundacji Teatru Grodzkiego, był także członkiem Towarzystwa Urbanistów Polskich. Odznaczony Orderem Uśmiechu, laureat konkursu Człowiek bez barier oraz Lodołamacze. W Senacie X kadencji Marek Plura był wiceprzewodniczącym Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji, członkiem Komisji Spraw Zagranicznych i Unii Europejskiej oraz Komisji Nadzwyczajnej do spraw Klimatu. W ciągu ostatnich 12 miesięcy odeszli od nas senatorowie poprzednich kadencji.

Gabriela Cwojdzińska, senator I kadencji, pedagog, pianistka, działaczka społeczna, opozycjonistka w okresie PRL, zmarła 5 listopada 2022 r. Była kandydatką Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. W Senacie była członkinią komisji: Kultury, Środków Przekazu, Nauki i Edukacji Narodowej, Samorządu Terytorialnego oraz Spraw Emigracji i Polaków za Granicą. Reprezentowała b. woj. koszalińskie. Urodziła się 21 lutego 1928 w Poznaniu. W 1958 r. ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną w Krakowie. W 1980 r. zaangażowała się w tworzenie miejskiego Klubu Inteligencji Katolickiej i „Solidarności”. Była wiceprzewodniczącą Komisji Zakładowej Szkół Muzycznych, inicjatorką i przewodniczącą Regionalnej Komisji oraz członkinią Krajowej Komisji Koordynacyjnej Szkolnictwa Artystycznego. Po wprowadzeniu stanu wojennego organizowała pomoc dla prześladowanych. Od maja do sierpnia 1982 r. była internowana w Darłówku. W 1990 r. była wśród założycieli Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. Za swoją działalność społeczną została odznaczona m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Wolności i Solidarności, medalem Polonia Mater Nostra Est. W 2020 r. otrzymała tytuł honorowego obywatela Koszalina.

Piotr Pankanin, senator II kadencji, zmarł 16 listopada 2022 r. Należał do Komisji Praw Człowieka i Praworządności. Był posłem na Sejm II kadencji. Reprezentował b. woj. bydgoskie jako kandydat Krajowego Komitetu Wyborczego NSZZ „Solidarność”. Urodził się w 1948 r. w Złotowie. W 1975 r. ukończył studia na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Pracował w Ośrodku Badań i Kontroli Środowiska w Bydgoszczy, a także jako dziennikarz w Polskim Radiu w Bydgoszczy. W latach 1980–81 był przewodniczącym Sekcji Branżowo-Koordynacyjnej Służb Ochrony Środowiska przy KKW NSZZ „Solidarność”. Od 1990 do 1994 r. zasiadał w bydgoskiej radzie miejskiej; od 1991 r. był wiceprezydentem tego miasta. W 1998 r. został szefem biura zarządu Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych, a w 1999 r. pełnomocnikiem zarządu. W latach 2011–16 był członkiem zarządu PWPW. Członek rady programu Mistrz Mowy Polskiej. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi.

Bogusław Litwiniec, senator IV i V kadencji, polski reżyser teatralny, działacz kulturalny, samorządowiec, poseł do Parlamentu Europejskiego V kadencji. Zmarł 25 grudnia 2022 r. W Senacie IV i V kadencji wchodził w skład Komisji Kultury i Środków Przekazu oraz Komisji Spraw Zagranicznych i Integracji Europejskiej. Reprezentował b. województwo wrocławskie i Wrocław. Urodził się w 1931 r. w Ostrogu na Wołyniu. Ukończył studia z zakresu fizyki teoretycznej na Uniwersytecie Warszawskim. Był absolwentem studium z teatru i dramaturgii na uniwersytecie w Nancy. Prowadził działalność kulturalną – był publicystą i dramaturgiem, redaktorem miesięczników „Śmiech Europy” i „Poglądy Otwarte”. W 1957 r. założył studencki teatr „Kalambur”, którego był kierownikiem, reżyserem, aktorem i autorem. Należał też do międzynarodowej organizacji Centre Europeen de la Culture w Genewie. Działał w Związku Artystów Scen Polskich. Od 1953 r. aż do rozwiązania był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, a następnie Sojuszu Lewicy Demokratycznej. W 2005 r. wstąpił do Polskiej Partii Socjalistycznej. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

Władysław Findeisen, senator I i II kadencji, żołnierz Armii Krajowej i uczestnik Powstania Warszawskiego polski inżynier, profesor nauk technicznych, rektor Politechniki Warszawskiej, automatyk, uczestnik obrad Okrągłego Stołu. Zmarł 7 marca 2023 r. W Senacie dwukrotnie kierował Komisją Kultury, Środków Przekazu, Nauki i Edukacji Narodowej. Zasiadał też w Komisji Regulaminowej i Spraw Senatorskich. Urodził się 28 stycznia 1926 r. w Poznaniu. Ukończył studia na Wydziale Elektrycznym Politechniki Warszawskiej i uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. Utworzył i kierował na Wydziale Łączności Katedrę Automatyki i Telemechaniki, a następnie Instytut Automatyki. Został odznaczony Orderem Orła Białego, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Medalem Edukacji Narodowej, Krzyżem Armii Krajowej, Warszawskim Krzyżem Powstańczym i Medalem „Zasłużonemu dla Kościoła i Narodu”. W 2020 r. otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Miasta Stołecznego Warszawy. Otrzymał 4 doktoraty honoris causa.

Zygmunt Cybulski, senator V kadencji, polski chemik, nauczyciel akademicki i polityk, zmarł 16 lipca 2023 r. W Senacie V kadencji był przewodniczącym Komisji Spraw Unii Europejskiej, członkiem komisji: Komisji Spraw Zagranicznych oraz Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich, a w 2004 r. – równocześnie posłem do Parlamentu Europejskiego V kadencji. Sprawował również mandat posła na Sejm II kadencji, pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Komisji Integracji Europejskiej. Reprezentował okręg wyborczy w Bydgoszczy. Urodził się 17 czerwca 1935 r. w Milczu. Ukończył studia na Wydziale Matematyczno-Fizyczno-Chemicznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Gdańsku. Pracował na Uniwersytecie Hohenheim w Stuttgarcie i Uniwersytecie Fryderyka Schillera w Jenie, gdzie uzyskał stopień doktora habilitowanego. Był profesorem nadzwyczajnym na Wydziale Inżynierii i Technologii Chemicznej Akademii Techniczno-Rolniczej im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w Bydgoszczy, kierował Zakładem Chemii Ogólnej. Był członkiem m.in. Polskiego Towarzystwa Chemicznego i Związku Nauczycielstwa Polskiego, prezesem Federacji Związków Nauczycielstwa Polskiego Szkół Wyższych i Nauki. Był członkiem założycielem Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Został odznaczony Krzyżem Oficerskim i Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski Polonia Restituta.

Eugeniusz Patyk, senator III kadencji, samorządowiec, wieloletni dyrektor I Liceum Ogólnokształcącego w Głogowie, zmarł 23 sierpnia 2023 r. Był kandydatem Krajowego Komitetu Wyborczego Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Reprezentował byłe województwo legnickie. Był członkiem Komisji Nauki i Edukacji Narodowej oraz Komisji Spraw Zagranicznych i Międzynarodowych Stosunków Gospodarczych. Urodził się 29 lipca 1937 r. w Brześciu Kujawskim. Ukończył studia w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Opolu oraz studia podyplomowe z zakresu organizacji i zarządzania. Od 1955 r. pracował jako nauczyciel w szkołach podstawowych, m.in. w Grudziądzu. W 1962 r. został dyrektorem Szkoły Podstawowej nr 3 w Głogowie. W latach 1969–98 pełnił funkcję dyrektora I Liceum Ogólnokształcącego w Głogowie. W 1983 r. został prezesem Zarządu Okręgu Związku Nauczycielstwa Polskiego w województwie legnickim. Od 1998 do 2018 r. był radnym w radzie miasta Głogowa, w latach 1998–2006 pełnił funkcję jej przewodniczącego. Został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Zbigniew Michał Pawłowicz, senator VII kadencji, wybitny lekarz, wieloletni dyrektor Centrum Onkologii w Bydgoszczy, samorządowiec, zmarł 26 sierpnia 2023 r. Był kandydatem Komitetu Wyborczego Platforma Obywatelska RP z Bydgoszczy. W Senacie był członkiem Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą, Komisji Obrony Narodowej oraz Komisji Zdrowia. Urodził się 22 września 1943 w Kamieniu Koszyrskim. Ukończył studia na Wydziale Lekarskim Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi, gdzie uzyskał też specjalizację II stopnia z chirurgii ogólnej, doktor nauk medycznych. Był także absolwentem Wydziału Ekonomicznego Uniwersytetu Warszawskiego. Pracę zawodową rozpoczął w Wojskowej Akademii Medycznej w Łodzi. Następnie został ordynatorem Wojskowego Szpitala Klinicznego w Bydgoszczy. Przez 18 lat sprawował funkcję dyrektora Regionalnego Centrum Onkologii (Centrum Onkologii), gdzie stworzył placówkę kompleksowego leczenia chorób nowotworowych. W 2003 r. doprowadził do otwarcia pierwszej w Polsce Pracowni Pozytonowej Emisyjnej Tomografii Komputerowej z laboratorium radiofarmaceutyków, a 10 lat później – uruchomienia w Zakładzie Medycyny Nuklearnej hybrydy PET/MR. Utworzył też Zakład Profilaktyki Zdrowia, z jego inicjatywy powstał Park Aktywnej Rehabilitacji i Sportu. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Ireneusz Michaś, senator III i IV kadencji, lekarz weterynarii, samorządowiec, działacz samorządu łowieckiego, zmarł 4 września 2023 r. W Senacie III kadencji był zastępcą przewodniczącego Komisji Ochrony Środowiska, pracował w komisjach: Praw Człowieka i Praworządności oraz Regulaminowej i Spraw Senatorskich. W Senacie IV kadencji należał do komisji: Obrony Narodowej oraz Ochrony Środowiska. Reprezentował byłe województwo ciechanowskie. Urodził się w 1938 r. w Pabianicach. Stopień doktora uzyskał w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego – Akademii Rolniczej w Warszawie. Kierował służbą weterynaryjną województwa ciechanowskiego jako wojewódzki lekarz weterynarii, a następnie oddziałem rejonowym Wojewódzkiego Zakładu Weterynaryjnego w Ciechanowie. Sprawował też funkcję wojewódzkiego lekarza weterynarii na Mazowszu. Członek Zarządu Rady Mazowieckiej SLD i Rady Krajowej SLD. Został odznaczony złotym Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.